Τις τελευταίες εβδομάδες ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας, ανεβαίνει σε ένταση προκαλώντας διεθνή οικονομική αναστάτωση και ανησυχία. Πολλά λέγονται και γράφονται, γύρω από αυτό το θέμα και τις πολιτικές του Προέδρου, Ντόναλντ Τράμπ. Η αλήθεια είναι ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος, παίζει ένα πολύ μελετημένο παιχνίδι και έχει τους άσους στα χέρια του.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Οι εισαγωγές των ΗΠΑ από την Κίνα είναι τριπλάσιες από τις εισαγωγές της Κίνας από τις ΗΠΑ. Το Πεκίνο πλησιάζει στο τέλος των προϊόντων που έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει δασμούς. Οποιαδήποτε προσπάθεια, από την Κίνα, μεταφοράς της κόντρας σε άλλο τομέα από αυτό των προϊόντων είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταλήξει σε τεράστια αποτυχία. Η Ουάσιγκτον, ελέγχει τους παγκόσμιους εμπορικούς διαδρόμους, την παγκόσμια ενέργεια, την παγκόσμια ασφάλεια, και το παγκόσμια οικονομικά. Όλα αυτά καθιστούν βιώσιμο το σύστημα της Κίνας. Σαν αποτέλεσμα οποιαδήποτε προσπάθεια μεταφοράς της σύγκρουσης σε άλλο τομέα, θα έχει μεγάλο κόστος για το Πεκίνο. Ακόμα και η κατοχή του κρατικού χρέους των ΗΠΑ, από την Κίνα, δεν της δίνει πλεονέκτημα, διότι τέτοιου είδους επενδύσεις αποτελούν εκροή κεφαλαίων από το κινεζικό σύστημα.
Παρά το γεγονός ότι το Πεκίνο, συνεχίζει να προτάσσει ένα σκληρό πρόσωπο, πλησιάζει η ημερομηνία λήξης. Στο εσωτερικό της Κίνας έχει επιβληθεί απαγόρευση από την κυβέρνηση στη χρήση των όρων, “εμπορικός πόλεμος”, και γενικά δεν ενθαρρύνεται η δημόσια συζήτηση γύρω από το θέμα. Αυτό είναι ένα πρόβλημα για καθεστώτα του τύπου της Κίνας, και επειδή το Πολιτικό Γραφείο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, βλέπει ότι τα πυρομαχικά σε αυτό τον πόλεμο οδεύουν στη λήξη τους, αντιλαμβάνεται ότι ο έλεγχος του μηνύματος στο εσωτερικό είναι πολύ σημαντικός.
Στις αρχές Ιουλίου το Πεκίνο προχώρησε σε μια διαρροή, που δεν αναλύθηκε όσο προσεκτικά θα έπρεπε. Την πιθανότητα να επιβάλλει 25% δασμούς στις εξαγωγές πετρελαίου από τις ΗΠΑ. Πολλά διεθνή μέσα ενημέρωσης τσίμπησαν το δόλωμα και το αντιμετώπισαν ως στοιχείο μιας κίνησης η οποία θα τραβούσε την προσοχή του Προέδρου Τράμπ, λόγω της εκφρασμένης πρόθεσής του, να καταστήσει τις ΗΠΑ κυρίαρχη δύναμη στην ενέργεια. Πρόκειται για μια πραγματικά ανόητη ιδέα και έχει να κάνει με τη φύση της αγοράς πετρελαίου και συγκεκριμένα του ρόλου του αργού πετρελαίου των ΗΠΑ σε αυτή.
Η ζήτηση στο πετρέλαιο είναι ανελαστική. Αυτό που έχεις ανάγκη, πρέπει να το έχεις. Δεν είναι δυνατό να έχεις λιγότερο και να καλύψεις την έλλειψη με κάτι άλλο. Όποια και να είναι η τιμή της βενζίνης, θα αγοράσεις αυτή που έχεις ανάγκη. Για να προχωρήσουν οι Κινέζοι στην παραπάνω ενέργεια, θα πρέπει να βρουν κάποια άλλη πηγή προμήθειας και σίγουρα το αμερικανικό πετρέλαιο θα καλύψει την έλλειψη σε αυτή την άλλη πηγή, με αποτέλεσμα το κέρδος για το Πεκίνο να είναι μηδενικό.
Το πετρέλαιο των ΗΠΑ έχει διαφορά από άλλα πετρέλαια. Το συμβατικό αργό πετρέλαιο περνά μέσα από βραχώδη πετρώματα κατά διαστήματα, με αποτέλεσμα να εισέρχονται σε αυτό ακαθαρσίες, με το θείο να είναι η συχνότερη περίπτωση. Οι αμερικανικές εξαγωγές πετρελαίου δεν είναι συμβατικές. Προέρχονται από σχηματισμούς σχιστόλιθου. Οι σχιστόλιθοι δεν είναι τόσο πορώδεις όσο οι περισσότεροι βράχοι, επομένως το πετρέλαιο δεν διυλίζεται. Είναι παγιδευμένο. Οι τεχνολογίες σχιστόλιθου αφορούν στη διάσπαση αυτών των καθαρών κομματιών πετρελαίου. Η έλλειψη έκθεσης στις ακαθαρσίες του πετρελαίου σχιστόλιθου το καθιστούν το ελαφρύτερο, καθαρότερο πετρέλαιο που παράγεται στον κόσμο, καθώς και το πιο πολύτιμο και ευκολότερο για ραφινάρισμα. Η Κίνα λατρεύει το σχιστολιθικό πετρέλαιο επειδή μπορεί να το συνδυάσει με παχύτερο, πιο ακάθαρτο αργό για να κάνει ένα κοκτέιλ που μπορούν να χρησιμοποιηθεί στα διυλιστήρια της. Οι Αμερικανοί εξαγωγείς θα έχουν μηδενικά προβλήματα στην εξεύρεση εναλλακτικών αγοραστών, επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες παράγουν περισσότερο από αυτό το εξαιρετικά ελαφρύ – γλυκό αργό πετρέλαιο, από τον υπόλοιπο κόσμο. Η Κίνα θα βρει εναλλακτικές προμήθειες που είναι δύσκολο να ξεπεράσουν αυτό το πλεονέκτημα. Άρα, ή το Πεκίνο δεν πρόκειται να επιβάλει αυτό το δασμό ή και να το επιβάλει η επίπτωση για τις ΗΠΑ θα είναι μηδενική. Το μόνο που κατάφερε το Πεκίνο με τη διαρροή μιας τέτοιας πιθανότητας είναι να ανέβουν οι τιμές του πετρελαίου. Οι αγορές, ειδικά η αγορά πετρελαίου, μισούν οτιδήποτε, έστω και προσωρινά, μπορεί να περιορίσει την παροχή πετρελαίου. Και αυτό είναι ένα από τα θέματα που δημιουργούν ανησυχία στις αγορές πετρελαίου αυτή την εποχή. Σε αυτά περιλαμβάνεται η ουσιαστική εσωτερική κατάρρευση δυο πετρελαιοπαραγωγών χωρών, της Βενεζουέλας και της Λιβύης. Στην ουσία μετά την πτώση του Καντάφι, η Λιβύη έχει πάψει να είναι συγκροτημένο κράτος, με αποτέλεσμα ο έλεγχος των κοιτασμάτων και εγκαταστάσεων πετρελαίου, να αλλάζει από ημέρα σε ημέρα. Στη Βενεζουέλα τα ίδια και χειρότερα. Η αχρηστία της κυβέρνησης και η εξέλιξη του καθεστώτος σε δικτατορικό, έχει μετατρέψει την, στο παρελθόν, πλουσιότερη χώρα της Νότιας Αμερικής, στη φτωχότερη, με την πλειοψηφία του πληθυσμού της να βρίσκεται στα όρια της πείνας. Η παραγωγή πετρελαίου της Βενεζουέλας, έχει μειωθεί στα χαμηλότερα επίπεδα τα τελευταία τριάντα χρόνια και πρόκειται να μειωθεί ακόμη πιο πολύ, εάν στο τέλος δεν τιναχτεί στον αέρα. Γεγονότα σαν αυτά, σίγουρα οδηγούν σε άνοδο της τιμής του πετρελαίου. Το επόμενο σοβαρό πλήγμα στην αγορά πετρελαίου δεν έχει επέλθει ακόμα. Πρόκειται για το Ιράν. Η κυβέρνηση Τράμπ πιέζει τους πάντες να σταματήσουν τις εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν, μέχρι το τέλος Νοεμβρίου. Η πρόβλεψη είναι για μείωση των εξαγωγών κατά δυο τρίτα. Οι χώρες που αντιδρούν σε αυτή την πίεση θα βρεθούν στο στόχαστρο επιβολής, δευτερευουσών κυρώσεων, που θα αφορούν οτιδήποτε έχει να κάνει με τη χρήση του τραπεζικού συστήματος των ΗΠΑ. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ήδη, Ιαπωνία και Ινδία, φαίνεται ότι θα παίξουν το παιχνίδι της Ουάσιγκτον, ενώ το ίδιο θα αναγκαστεί, παρά τις φανφάρες, να κάνει και η Ευρώπη. Οπότε μένει η Κίνα. Είναι βέβαιο, ότι στο τέλος, θα υποκύψει και η Κίνα. Το πλήγμα για το Πεκίνο, από τέτοιου είδους κυρώσεις από τις ΗΠΑ, θα είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό του εμπορικού πολέμου. Και σίγουρα οι Κινέζοι δεν είναι χαζοί. Αν μάλιστα σκεφτεί κανείς πόσο χρήσιμη θα είναι, για την Κίνα, μια στήριξη της Αμερικής στο θέμα του Ιράν, τη στιγμή μάλιστα που θα έχει αρχίσει να πονά ιδιαίτερα ο εμπορικός πόλεμος, τότε είναι εύκολο να διαγνώσει κανείς τις εξελίξεις. Μιλάμε για φοβερό παζάρι, σε πολλά διεθνή μέτωπα, με τον Αμερικανό Πρόεδρο, να βρίσκεται στη θέση του πιλότου. Όλο αυτό το σκηνικό είναι βούτυρο στο ψωμί στους Αμερικανούς παραγωγούς, σχιστολιθικού πετρελαίου. Μακροχρόνιες ελλείψεις εξαγωγών σε διάφορες χώρες για διάφορους λόγους, εμπορικός πόλεμος που μεγαλώνει. Όλα αυτά πιέζουν τις τιμές του πετρελαίου προς τα πάνω. Όλα αυτά ευνοούν παραγωγούς που μπορούν να φέρουν στην αγορά, νέα παραγωγή και γρήγορα. Και με τη νέα τεχνολογία στους σχιστόλιθους, οι Αμερικανοί παραγωγοί μπορούν να φέρουν προϊόν στην αγορά, στο μισό χρόνο από ότι η Σαουδική Αραβία, με τα ήδη υπάρχοντα αποθέματά της. Η συγκέντρωση δύναμης στο παγκόσμιο σύστημα, συνεχίζει να κινείται προς την κατεύθυνση της Αμερικής και ο Πρόεδρος Τράμπ, γνωρίζοντάς το αυτό δεν χρειάζεται να συνάψει συμμαχίες που κοστίζουν, για να κερδίσει εμπορικό πόλεμο σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα. Μπορεί και θα χρησιμοποιήσει οικονομικά μέσα, ταυτόχρονα με εμπορικά μέσα, για να κερδίσει. Δείχνει ότι είναι αποφασισμένος και σηκώνει ανάστημα έναντι του επιχειρηματικού συστήματος της παγκοσμιοποίησης, και αυτό γράφει υπερβολικά καλά στην εκλογική του βάση στις ΗΠΑ, αλλά και στις μάζες των Δημοκρατικών που ψήφισαν τον Μπέρνι Σάντερς, έναντι της Χίλαρι Κλίντον, για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος το 2016. Μόλις πριν λίγες ημέρες οι ΗΠΑ, κατέλαβαν την πρώτη θέση στην παραγωγή πετρελαίου, λόγω σχιστόλιθων, δίνοντας στον Πρόεδρο Τράμπ, ακόμα περισσότερο πλεονέκτημα και αυτονομία στη διεθνή σκακιέρα. Με βάση τα παραπάνω, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο ανόητοι είναι αυτοί που ασχολούνται με το τι είπε στην κοινή συνέντευξη τύπου με τον Πούτιν. Πόσο τσάμπα μάγκες είναι στην ΕΕ που απειλούν με επιβολή δασμών στο κέτσαπ (αν και θα έχω πρόβλημα να πληρώσω ακριβότερα στο σούπερ μάρκετ το Heinz). Ο Πρόεδρος Τράμπ, παίζει σε άλλο επίπεδο και όλοι ασχολούνται με φύκια για μεταξωτές κορδέλες.
*Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, μέλος του The International Institute of Strategic Studies, και διετέλεσε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ, και το Πεντάγωνο, στην Ουάσιγκτον.
