Μέρες του τελικού του μουντιάλ και, όπως είναι φυσικό, θα μιλήσουμε για τρόπαια, για έπαθλα και για βραβεία.
*Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Λέξη που συναντάμε ήδη στον Αισχύλο, τον τραγικό ποιητή και Σαλαμινομάχο, στην τραγωδία του Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας (στ. 956): Ἔστακε δ’ Ἄτας τροπαῖον ἐν πύλαις. Σε μια ελεύθερη απόδοση θα μπορούσαμε να πούμε ότι έστησε ο θυμός σημάδι, για να τραπεί ο εχθρός σε φυγή. Να σημειώσουμε εδώ ότι η τραγωδία αναφέρεται στη σύγκρουση των δυο γιων του Οιδίποδα, Ετεοκλή και Πολυνείκη για τη διεκδίκηση του θρόνου της Θήβας. Τελικά ο Ετεοκλής νίκησε, αλλά τα δυο αδέλφια σκοτώθηκαν, ο ένας από το χέρι του άλλου.
Τρόπαιον ή τροπαῖον συνεπώς είναι η ένδειξη, η απόδειξη εκείνη που σχετίζεται με την τροπή του εχθρού σε φυγή, αφού το τρέπω είναι το ρήμα από το οποίο παράγεται η λέξη μας. Συνήθως, για να δείξουν στους αντιπάλους, αλλά και στον κόσμον, όλον ότι έδιωξαν έναν εχθρό, έστηναν πάνω σε έναν ξύλινο στύλο ένα βουνό από ασπίδες, δόρατα, περικεφαλαίες και ό,τι άλλο λάφυρο κατάφερναν να πάρουν από τον πολέμιο. Αν ο εχθρός ανεχόταν την έγερση του τροπαίου, αυτό σήμαινε ότι παραδεχόταν την ήττα του. Αν δεν αντιδρούσε η αντίπαλη πλευρά, αυτός ο σχηματισμός αφιερωνόταν στο Δία τον Τροπαίο και η νίκη ή η ήττα δεν ήταν δυνατόν να αμφισβητηθεί από καμιά πλευρά. Εάν τώρα είτε η μια είτε η άλλη πλευρά των αγωνιζομένων έπαιρναν λάφυρα, και οι δυο έστηναν τρόπαιο.
Καμιά φορά το τρόπαιο ήταν ένας κακομούτσουνος ανθρώπινος σκελετός, πάνω στον οποίο τοποθετούσαν την πανοπλία του εχθρού.
Όταν θα διαβάζετε το λήμμα, μπορεί να έχει πλέον φανεί ο νικητής και τροπαιούχος, η ομάδα εκείνη που θα είναι τροπαιοφόρος, θα έχει σηκώσει το κύπελλο της πρώτης θέσης στην παγκόσμια ποδοσφαιρική διοργάνωση. Θα έχει προφανώς αναδειχθεί κι ο δεύτερος, αλλά και ο τρίτος που θα έχει αποτρέψει τον τέταρτο.
Σύμβολο νίκης το τρόπαιον των αρχαίων μας, σύμβολο νίκης και για εμάς τους νεότερους Έλληνες. Οι αρχαίοι μας έστηναν τρόπαια, εμείς εκτός από το να τα στήνουμε μπορούμε και να τα υψώνουμε, να τα σηκώνουμε. Μερικά, αναμνηστικά νίκης έχουμε τη δυνατότητα να τα κρεμάμε στους τοίχους ή να τα τοποθετούμε σε βιτρίνες ή τροπαιοθήκες. Το τρόπαιο επίσης το λαμβάνουμε, έρχεται μαζί με τη νίκη, το κατακτάμε ή μάς το απονέμουν
Διάσημη φράση για τρόπαια είναι η περίφημη ρήση του Θεμιστοκλή, πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας: οὐκ ἐᾶ μὲ καθεύδειν τὸ τοῦ Μιλτιάδου τρόπαιον. Δε με αφήνει να κοιμηθώ το τρόπαιο του Μιλτιάδη, γιατί ο Θεμιστοκλής δεν ησύχαζε, εάν δεν επιτύγχανε αντίστοιχο αποτέλεσμα με αυτό του νικητή στο Μαραθώνα Μιλτιάδη. Μάλιστα λέγεται ότι το τρόπαιο που έστησαν οι Έλληνες στο μαραθώνα είναι το πρώτο ελληνικό τρόπαιο.
Επειδή μιλάμε για μουντιάλ έχουμε στο νου μας μόνο τα ποδοσφαιρικά τρόπαια. Τα τρόπαια, όμως, είναι πολλών ειδών και ποικίλων υλικών ανάλογα με τους αγώνες που δίνει ο καθένας και τις επιδόσεις του. Μπασκετικά, κυνηγετικά, πνευματικά, βαρύτιμα, πολυπόθητα.
Συνώνυμα για τα τρόπαια είναι τα κύπελλα, οι δάφνες, τα έπαθλα, οι κούπες, το πρωτάθλημα.
Το τρόπαιο ως σύμβολο νίκης το πήραν και οι Λατίνοι, το ονόμασαν trophaeum. Έτσι αυτό ταξίδευσε και σε άλλες γλώσσες, στα αγγλικά trophy,
στα γαλλικά trophée, στα γερμανικά Trophäe και πάει λέγοντας. Ακόμη και στα βουλγαρικά είναι трофей.
Ταξίδευσε το σύμβολο της νίκης παντού. Έγινε και όνομα χωριού. Τα Τρόπαια της Γορτυνίας φαίνεται ότι πήραν το όνομά τους από το τρόπαιο που στήθηκε εκεί μετά τη μάχη Θελπουσίων (αρχικών κατοίκων) και Ελευσινίων για την κατάκτηση της περιοχής.
Συγχαρητήρια για την τροπαιουχία!
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
