*Του Κώστα Κωτούλα
Pulp Fiction
Στις παλιές, ηρωικές εποχές, όταν το χαρτί ήταν ακριβό και οι κριτικοί λογοτεχνίας ανελέητοι και σκληροί και στερούμενοι φαντασίας, η Λογοτεχνία του Φανταστικού έφτανε στα χέρια των φίλων της μέσα από φτηνοεκδόσεις. Τυπωμένες σε τραχύ, φθηνό χαρτί από πολτό (pulp) ξύλου, περιφρονημένες από την υψηλή τέχνη της Belle Epoque και του Μεσοπολέμου, έδιναν ανά δίμηνο ή μήνα ή δεκαπενθήμερο πεδίο να ξεδιπλώσουν το χάρισμά τους οι περιθωριακοί της λογοτεχνίας. Πολλοί από τους συγγραφείς που είχαμε (και θα έχουμε) την ευκαιρία να συναντήσουμε εδώ ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους ως συντάκτες τέτοιων φθηνοπεριοδικών.
Ο Michael Moorcock ευτύχησε να ξεκινήσει τη συγγραφική του δραστηριότητα από εφηβική ηλικία, και να δει πλήθος σύντομων ιστοριών του να δημοσιεύονται σε διάφορα περιοδικά Pulp πριν καλά – καλά γίνει 25 ετών. Και τότε, στα 25 του, ευτύχησε να αναλάβει την έκδοση του περιοδικού New Worlds, του πιο σημαντικού περιοδικού Επιστημονικής Φαντασίας του Ηνωμένου Βασιλείου.
Νέοι Κόσμοι (NWOBSciFi)
Υπό τον Moorcock, το περιοδικό New Worlds θα ηγείτο του κινήματος που ονομάστηκε Νέο Κύμα στην Επιστημονική Φαντασία: πειραματισμοί στη μορφή και το περιεχόμενο, απομάκρυνση από την μέχρι τότε τυποποίηση, λιγότερη Επιστήμη και περισσότερη Φαντασία. Από τον αστροναύτη το επίκεντρο πήγε στον πολίτη ενός διαφορετικού πολιτισμού. Από την τεχνολογία που λύνει τα προβλήματα, μετακινηθήκαμε στα προβλήματα που προκύπτουν από την τεχνολογία. Από τα διαστρικά ταξίδια και τους διαστημικούς πολέμους μεταφερθήκαμε στα φάρμακα και τα ναρκωτικά και στις εξελίξεις εντός της ανθρώπινης κοινωνίας -είτε προς την κατεύθυνση της πολυδιάσπασης, είτε προς την κατεύθυνση της ενοποίησής της. Πιο προσεγμένη στο λόγο της, πιο βαθιά στον προβληματισμό της, πιο εξεζητημένη στη φόρμα της, πιο πολιτική στο περιεχόμενό της, η Επιστημονική Φαντασία μέσα από ένα περιοδικό, άρχισε να μετατρέπεται σε Λογοτεχνία της Επιστημονικής Φαντασίας και να κερδίζει όχι μόνο νέους αναγνώστες, αλλά και νέους συγγραφείς.
Η επιρροή του Moorcock στη διαμόρφωση αυτού του Κύματος και στη μετεξέλιξη της Λογοτεχνίας της Επιστημονικής Φαντασίας ήταν καταλυτική. Πριν ακόμη αναλάβει την έκδοση του New Worlds εντόπιζε τις ελλείψεις της Επιστημονικής Φαντασίας στην εποχή του: πάθος, λεπτότητα, ειρωνεία, αυθεντικοί χαρακτήρες, αυθεντικό στυλ, ανάμιξη στις ανθρώπινες υποθέσεις, χρώμα, πυκνότητα, βάθος, συναίσθημα από το συγγραφέα. Αυτά κατάφερε να τα επιβάλει ως εκδότης στους συγγραφείς του περιοδικού που εξέδιδε. Αυτά κατάφερε να τα επιβάλει στους συγγραφείς της καινοφανούς Λογοτεχνίας της Επιστημονικής Φαντασίας. Αυτά χαρακτήριζαν και το δικό του έργο. Είτε μιλάμε για Επιστημονική Φαντασία, είτε για άλλα είδη της Λογοτεχνίας του Φανταστικού.
Παρόμοια άποψη για αυτό που θα αποκαλούσαμε Mainstream Fantasy διατύπωσε ο Moorcock στο θρυλικό δοκίμιό του Epic Pooh, στο οποίο συγκρίνει έργα της Λογοτεχνίας του Φανταστικού συγγραφέων όπως ο Τόλκιν ή ο Λιούις με τις ιστορίες του Winnie the Pooh, εκδηλώνοντας την ενόχλησή του για τη συντηρητική, υπερβολικά καθωσπρέπει, αρμόζουσα σε Χόμπιτ -ή στους Τόρρυς- θεώρηση του κόσμου μέσα από αυτά. Ο Moorcock δε θέλει λογοτεχνία που καθησυχάζει, αλλά λογοτεχνία που προκαλεί.
Καταιγίδα
Προειδοποίηση: ακολουθούν spoiler.
Ο Έλρικ του Μελνιμπονέ (Elric of Melniboné) είναι ένας ήρωας αδύναμος και ασθενικός, που συντηρείται στη ζωή χάρη σε μαγικά φίλτρα. Είναι ένας ήρωας που πρόδωσε το λαό του, τους φίλους του, την οικογένειά του, το Θεό του, ένας ήρωας που συμπεριφέρεται τελικά το ίδιο φονικά σε φίλους και εχθρούς. Είναι ένας ήρωας που γίνεται εργαλείο του όπλου του, του δαιμονικού σπαθιού Stormbringer (στα Ελληνικά αποδίδεται ως Καταιγίδα). Ανήθικος, χωρίς πίστη σε τίποτα, χωρίς αφοσίωση σε κανέναν, ο αλμπίνος με τα κατακόκκινα μάτια είναι από τους πιο αναγνωρίσιμους και αγαπητούς χαρακτήρες της Ηρωικής Φαντασίας. Είναι ο ορισμός του αντιήρωα, μέσα από την οπτική γωνία του οποίου ο αναγνώστης βλέπει τον φανταστικό κόσμο του Moorcock, τις συμμαχίες και τις αντιπαλότητες, τους πολεμιστές και τους μάγους, τους εμπόρους και τους απατεώνες διαφορετικά από ό,τι είχε συνηθίσει από τις πριν την εμφάνισή του Έλρικ ιστορίες. Οι περιγραφές του κόσμου, η σύγκρουση του Νόμου με το Χάος, η αποστασιοποιημένη θεώρηση αλλά και λεπτομερής παρουσίαση των προβλημάτων των απλών ανθρώπων, η απροθυμία του συγγραφέα -και του πρωταγωνιστή- να πάρει θέση υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης, προετοίμασαν το κοινό του Moorcock για τις αλλαγές που ο τελευταίος θα επιχειρούσε να φέρει αργότερα και στο χώρο της Επιστημονικής Φαντασίας.
Οι ιστορίες του Λευκού Λύκου κυκλοφόρησαν μεταξύ 1961 και 1964 (πριν δηλαδή ο Moorcock αναλάβει την έκδοση του New Worlds), ενώ και μετά το 1972 ο Moorcock έγραψε ορισμένα μυθιστορήματα πάνω στην ιστορία του αντι-ήρωά του.
Το 1977 οι περισσότερες μέχρι τότε ιστορίες του Έλρικ εκδόθηκαν με βάση την εσωτερική τους χρονολόγηση σε έξι τόμους -όλοι τους έχουν κυκλοφορήσει στα Ελληνικά υπό τον γενικό τίτλο Έλρικ του Μελνιμπονέ. Έκτοτε, ο Moorcock έχει γράψει πλήθος ακόμα ιστοριών και μυθιστορημάτων με τον Έλρικ, όπως το The Fortress of the Pearl (Tο Kάστρο του Μαργαριταριού), το The Revenge of the Rose (Η Εκδίκηση του Ρόδου), το The Dreamthief’s Daughter (Η Κόρη της Ονειροκλέφτρας). Κάποια εξ αυτών υπεισέρχονται εμβόλιμα στην παραπάνω χρονολογική σειρά, ενώ άλλα δε μπορούν να προσδιοριστούν χρονικά.
Ο Αιώνιος Πρόμαχος και το Πολυσύμπαν
Ο Moorcock εμφάνιζε μια χαλαρή διασύνδεση μεταξύ των διαφορετικών κόσμων και πρωταγωνιστών του, μέσα από τα επινοήματα του Πολυσύμπαντος (Multiverse) και του Αιώνιού Προμάχου (Eternal Champion). Το Πολυσύμπαν είναι ένα -απροσδιόριστο ως προς το πλήθος και τα χαρακτηριστικά των στοιχείων του- σύνολο παράλληλων συμπάντων, τα οποία σε διάφορα σημεία (χωρικά ή χρονικά) ή με διάφορες τεχνικές (επιστημονικές ή μαγικές) μπορούν να προσεγγίζουν και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Ο Αιώνιος Πρόμαχος είναι μια οντότητα που ενσαρκώνεται σε διάφορα σύμπαντα του Πολυσύμπαντος και σε διάφορες εποχές, με σκοπό να βοηθήσει την Ανθρωπότητα σε στιγμές ανάγκης της.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Moorcock παρουσίασε μια σειρά από ήρωες – Προμάχους. Στα Ελληνικά έχουν αποδοθεί ιστορίες του Corum, του Hawkmoon και του Erekose.
Βετεράνος των Ψυχικών Πολέμων
Το ταλέντο του Moorcock δεν εξαντλήθηκε στη συγγραφή.
Ο Moorcock είχε και μια εξωφρενική συνεργασία με δύο από τα πιο εμβληματικά Rock συγκροτήματα: τους Hawkwind και τους Blue Oyster Cult. Με τους πρώτους έχει συνεργαστεί σε στίχους, συνθέσεις και ηχογραφήσεις για διάφορα κομμάτια και albums, ενώ έχει εμφανιστεί μαζί τους και σε live τους. Για τους BOC ο Moorcock έχει γράψει τους στίχους για τρία κομμάτια, τα “Black Blade”, “The Great Sun Jester” και το “Veteran of the Psychic Wars”, ενώ έχει συμμετάσχει και σε δικό τους live.
Στη συνεισφορά του Moorcock στη μουσική δεν είναι δυνατό να μην εντάξουμε και τις ευθείες επιρροές της εποποιίας του Έλρικ στη θεματολογία ή την αισθητική πλήθους συγκροτημάτων Heavy Metal, από τους Tygers of Pan Tang μέχρι τους Blind Guardian και από τους Cirith Ungol μέχρι τους Domine.
