Μια που το πολιτικό κόμμα Ποτάμι στέρεψε λιγάκι από ιδέες, προτάσεις, θέσεις, μας έδωσε την αφορμή να λεξιλογήσουμε σχετικά με αυτό.
*Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Λυπόμαστε που έναν φρέσκο σχηματισμό τον πήρε το ποτάμι, τον παρέσυρε η δίνη των γεγονότων και σχεδόν τον έκανε να χάσει τη δύναμή του. Η φράση βέβαια «να το πάρει το ποτάμι» μας θυμίζει τα αινίγματα που μας έθεταν στα παιδικά μας χρόνια. Όταν δε βρίσκαμε την απάντηση, το κλασσικό ερώτημα του γνώστη, πριν μας δώσει τη λύση στο αίνιγμα, ήταν: να το πάρει το ποτάμι;
Ας το πάρει το ποτάμι λοιπόν σχετικά με τις λεξιλογικές πληροφορίες και ας πούμε ότι ετυμολογικώς ο τύπος προέρχεται από το ποτάμιον, που είναι υποκοριστικό του ποταμός. Μικρός ποταμός συνεπώς είναι ένα ποτάμιον ή ποτάμι και μάλιστα, κατά μία εκδοχή, προέρχεται από τον αόριστο β’ ἔ- πετ-ον του ρήματος πίπτω. Κι αυτό ισχύει, γιατί ένα ποτάμι πέφτει ορμητικά και κυλά με φόρα.
Το ποτάμι γίνεται ποταμάκι και αυτό είναι επικίνδυνο αν είναι σιγανό, επειδή οι άνθρωποι ως σιγανά ποτάμια ή σιγανά ποταμάκια δε λένε καθαρά τι θέλουν τι επιθυμούν, είναι κρυψίνοες και απρόβλεπτοι.
Η επικαιρότητα εκτός από το κόμμα Ποτάμι οδηγεί σε ποτάμι και ποταμούς , τόσο επειδή την Κυριακή που μας πέρασε πάλι έριξαν οι ουρανοί νερό ποτάμι, δηλαδή νερό πολύ, και πλημμύρισαν δρόμοι στη Γλυφάδα, όσο και επειδή οι εκδηλώσεις για την ορκωμοσία του Προέδρου Ερτογάν μάς έκαναν άνω ποταμών, μας εξέπληξαν και μας θύμωσαν με την υπερβολή τους.
Από την άλλη το καλοκαιράκι προχωρά και σίγουρα θα βρεθείτε σε θάλασσες, παραλίες και ακρογιαλιές, μερικοί και σε ποταμιές και ακροποταμιές, συντροφιά με βιβλία ποταμούς, μεγάλα σε έκταση βιβλία, εκτενή κυρίως μυθιστορήματα. Η φράση βιβλίο ποταμός αποτελεί μεταφραστικό δάνειο από τη φράση roman – fleuve.
Κάποιοι άλλοι που μπορεί να προτιμήσουν τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που τις διαρρέουν ποταμοί ενδέχεται να κάνουν περιήγηση στην πόλη με ποταμόπλοια ή να γευτούν ποταμόψαρα.
Τα ποτάμια στην ελληνική μυθολογία ήταν θεότητες, για παράδειγμα ο ποταμός Ασωπός ήταν και θεός που κατοικούσε μέσα στον ίδιο τον ποταμό.
Οι ποταμοί, ποτάμια, ποταμιές, ποταμάκια έχουν γίνει διάσημοι σε ποιήματα, τραγούδια και δημοτικά τραγούδια, από το παπάκι πάει στην ποταμιά, μέχρι το πώς τον λεν, πώς τον λεν τον ποταμό, Ιλισσό, Ιλισσό (στίχοι Γιώργου Εμιρζά, μουσική Μάνου Χατζιδάκη, 1955) που το γνωρίσαμε από την πολύ χαρακτηριστική φωνή της Νάνας Μούσχουρη.
Το ποτάμι εμπνέει ποιητές. Από το πλήθος των ποιημάτων που αναφέρονται σε ποτάμια ξεχωρίζουμε ένα του Κωστή Παλαμά ως αντίο στο Ποτάμι που φεύγει και ως καλωσόρισμα σε άλλα ποτάμια που έρχονται.
Τ’ ολόχρυσο ποτάμι
Τρέχ’ η ματιά μου ελεύθερη, χάνεται, σχίζει
κάτου τα κύματα, τα σύννεφα ψηλά,
και πάει και σταματά εκεί που γλυκογγίζει
και με τη θάλασσα ο ουρανός μιλά.
Κοιμάται τ’ ακρογιάλ’, η αύρα πνέει δειλά,
ασπρίζει εδώ πουλί, κι εκεί καπνός μαυρίζει·
η νύχτα εχύθ’, η δύσις μοναχά ροδίζει,
η μέρα είναι νεκρός οπού χαμογελά.
Μα και της δύσεως σε λίγο φεύγ’ η χάρη,
και μες στη λίμνη μας θα ιδούμε το φεγγάρι
ένα ποτάμι ολόχρυσο πλατύ να κάμει.
Και τότε θα σου πω, αγάπη μου δροσάτη:
— Μες στην καρδιά μας, θάλασσα πάθη γεμάτη,
ο έρως είν’ αυτό τ’ ολόχρυσο ποτάμι!
Σεπτέμβριος 1881
Ποτάμι το κόμμα, ποτάμι ολόχρυσο το φως του φεγγαριού πάνω στη λίμνη, ολόχρυσο ποτάμι κι ο έρωτας. Το ποτάμι έχει πολλές αποχρώσεις. Δε χύνουμε ποτάμι τα δάκρυα για όσα ποτάμια στερεύουν.
*Η Σοφία Μουρούτη – Γεωργάνα είναι φιλόλογος και διδάσκει στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας
