Της Σοφίας Μουρούτη Γεωργάνα
Με αφορμή τις εκλογές στην Τουρκία, επειδή γίνεται λόγος για Τούρκους, θα τουρκολεξιλογήσουμε, για να λεξιλογήσουμε.
Ο λεκτικός τύπος Τούρκος απαντά για πρώτη φορά στα Μεσαιωνικά ελληνικά, όταν πρωτοεμφανίσθηκε η νομαδική αυτή φυλή ή η οικογένεια των ηγεμόνων τους που κατέβηκαν από τις μακρινές στέπες του Τουρκεστάν.
Αρχικά η λέξη Τοῦρκος, Τουρκία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία δε χρησιμοποιούνταν ευρύτατα και είχε μειωτικό περιεχόμενο. Τους Τούρκους δεν τους άρεσε να τους λένε Τούρκους. Τιμητικό ήταν να τους αποκαλούν Οθωμανούς, διαδόχους, δηλαδή, του Οσμάν ή Οθωμάν ή Μουσουλμάνους, αφοσιωμένους στο Θεό Αλλάχ.
Μόλις, όμως, εκδηλώθηκε το κίνημα των Νεοτούρκων (1907), το εθνωνύμιο Τούρκος απέκτησε νέα αξία και αποτέλεσε τιμητική προσφώνηση.
Τετρακόσια χρόνια Τουρκοκρατίας μάς έδωσαν Τούρκους, Τουρκάλες, Τουρκόπουλα, τούρκικους ή τουρκικούς.
Διάσημος τούρκικος είναι ο τούρκικος καφές, τα τούρκικα λουτρά, τα περίφημα χαμάμ, αλλά και η τούρκικη τουαλέτα. Πολλά σχολεία, κατασκηνώσεις, στρατιωτικές εγκαταστάσεις έχουν από αυτές, για να μας θυμίζουν τον τουρκικό τρόπο ζωής, τις τουρκικές συνήθειες, αλλά και τους τουρκικούς λαούς, Ουζμπέκους, Τατάρους, Κιργίζιους. Όπως βλέπουμε παίζει και ο τόνος ανεβοκατεβαίνει τούρκικος ή τουρκικός.
Μολονότι δε θα σας τα πούμε τουρκιστί, αλλά ελληνιστί, αφού δεν είμαστε τουρκόφωνοι, μπορούμε να αναφερθούμε στην τουρκολογία που ασχολείται με τον τουρκικό πολιτισμό, που έχει και αυτός πολλά και ενδιαφέροντα.
Με τον Τούρκο συνδέεται ο τουρκομερίτης, από τα μέρη της Τουρκιάς. Έτσι αποκαλούσαν τους μικρασιάτες πρόσφυγες οι υπόλοιποι Έλληνες ή, αν είχαν περιφρονητική διάθεση, τους έλεγαν τουρκόσπορους.
Επειδή αναφερθήκαμε σε πρόσφυγες, πρέπει να γίνει λόγος και για τους Τουρκοκρητικούς, ελληνόφωνους μουσουλμάνους, που μετά το 1922 έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών και πήγαν στην Τουρκία.
Δυστυχώς η μισή Κύπρος μας μετά την εισβολή το 1974 τουρκοκρατείται και οι κάτοικοι εκεί είναι Τουρκοκύπριοι.
Οι τουρκομαθείς γνωρίζουν και το τουρκομπαρόκ, το ρυθμό της τέχνης που αναπτύχθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και συνδύαζε το φορτωμένο, πλουμιστό ρυθμό μπαρόκ της Δύσης με τα στολίδια της Ανατολής. Βέβαια ο όρος τουρκομπαρόκ χαρακτηρίζει καθετί κακόγουστο που συνδυάζει διακοσμητικά στοιχεία διαφορετικών αισθητικών ρευμάτων.
Ο Νικηταράς ονομαζόταν Τουρκοφάγος, γιατί στη μάχη των Δερβενακίων (1822) και σε άλλες πολλές σκότωσε πολλούς Τούρκους.
Τουρκολεξιλογούμε αλλά δεν τουρκεύουμε, δεν αλλαξοπιστούμε, αν και με όσα μας συμβαίνουν είναι περίεργο που δεν το έχουμε πάθει ακόμη.
Ποιος άλλος, όμως, είναι ο Τούρκος εκτός από τον ιθαγενή Τούρκο; Ή η ερώτησή μας διατυπωμένη διαφορετικά: Ποιος γίνεται Τούρκος;
Μα φυσικά Τούρκος είναι κι ο έξαλλος από θυμό ή εκείνος που αλλαξοπιστεί κατά το δημοτικό:«γίνεσαι Τούρκο Λιάκο μου την πίστη σου να αλλάξεις;» Τούρκος είναι και το καυτερό φαγητό, Τούρκος και ο υπερβολικά ακριβός.
Τούρκο λέμε ακόμα τη χριστουγεννιάτικη γαλοπούλα, από το turkey το αγγλικό, αλλά αυτός ο τούρκος ακούγεται ίδιος, αλλά στην ουσία αποτελεί απλή ομοηχία με το γείτονα Τούρκο, που έτσι κι αλλιώς αυτός σήμερα έχει την τιμητική του.
