«Το νησί των δικαίων», του Deno Seder έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Από τα χρόνια του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα, η Ζάκυνθος έχει μείνει στην παγκόσμια ιστορία ως «το νησί των δικαίων», διότι είναι ο μόνος τόπος που κατόρθωσε να διασώσει εξολοκλήρου τον εβραϊκό της πληθυσμό, από τη θηριωδία των Ναζί. Κι αυτή η γνωστή στο εξωτερικό ιστορία, είναι άγνωστη εν πολλοίς στην Ελλάδα και απούσα από την ελληνική βιβλιογραφία. Ο Deno Seder έρχεται να καλύψει το κενό.
Όταν ο Γερμανός διοικητής του νησιού διατάζει τον δήμαρχο Λουκά Καρρέρ να παραδώσει μια λίστα με τα ονόματα των Εβραίων κατοίκων του νησιού, εκείνος ξέρει τι πρέπει να κάνει: καταφεύγει για βοήθεια στον γενναίο Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσόστομο, έναν άντρα με σθένος και απαράμιλλο ηθικό ανάστημα. Κι εκείνος τον καθησυχάζει: «Μην ανησυχείς! Θα το αναλάβω εγώ». Μετά από λίγες μέρες, όταν το τελεσίγραφο του Γερμανού διοικητή λήγει, ο Μητροπολίτης με τον Δήμαρχο εμφανίζονται στο διοικητήριο προσκομίζοντας τη ζητηθείσα λίστα. Είναι ένα μονόφυλλο χαρτί και περιέχει δύο μόνο ονόματα, αυτά του δημάρχου και του Μητροπολίτη…
Σύσσωμη η χριστιανική κοινότητα της Ζακύνθου, με την παρότρυνση του Μητροπολίτη και των ιερέων της, έκρυψε, φρόντισε και προστάτεψε τα αδέλφια της της Εβραϊκής κοινότητας. Η Μητρόπολη εξέδωσε πλαστά πιστοποιητικά βάπτισης, όπως είχε γίνει εξάλλου επανειλημμένως και στην Αθήνα την ίδια εποχή. Ο συγγραφέας του βιβλίου, μέσα από ενδελεχή αναδίφηση στις πηγές και το αρχειακό υλικό με τις συνεντεύξεις των ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα από κοντά, αποκαλύπτει πως δεν υπήρξε κανένας δισταγμός, κανένας ενδοιασμός από τους Ζακυνθινούς χριστιανούς να προστατέψουν, ακόμα και με κίνδυνο της ζωής τους, τους Εβραίους συντοπίτες τους. Οι μαρτυρίες πολλές και αναμφίλεκτες, τα περιστατικά συγκλονιστικά.
Το βιβλίο του Deno Seder διαθέτει την ακρίβεια ενός ιστορικού δοκιμίου, αλλά το μικτό ύφος ενός πεζογραφήματος κι ενός ρεπορτάζ. Κι αυτό είναι το μεγάλο του προτέρημα. Η αφήγηση είναι αβίαστη, ρέουσα και συναρπαστική˙ ο αναγνώστης διατρέχει το βιβλίο από την αρχή ως το τέλος απνευστί. Οι μαρτυρίες διαδέχονται τα γεγονότα και τις πολύτιμες πληροφορίες, ενώ οι γλαφυρές περιγραφές ζωντανεύουν τις σελίδες του βιβλίου και κορυφώνουν την ένταση. Η αγωνία των κατατρεγμένων, η έγνοια των συνανθρώπων τους που τους αγκαλιάζουν προστατευτικά, ο ηρωισμός όλων σκιαγραφούνται με ακρίβεια και αφηγηματική δύναμη. Κυρίαρχα πρόσωπα του ιστορικού αυτού δράματος, ο δήμαρχος Λουκάς Καρρέρ και ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος.
Δεν χωρά αμφιβολία πως ο συγγραφέας του βιβλίου κατέθεσε πολύ κόπο στη συλλογή του αρχειακού υλικού και τη συγγραφή του βιβλίου. Αλλά και ο εκδοτικός οίκος που ανακάλυψε και εξέδωσε το πολύτιμο αυτό πόνημα, το πλαισίωσε με ιδιαίτερα καλαίσθητη εκδοτική αντιμετώπιση. Ας ελπίσουμε πως η ιστορία του νησιού των δικαίων θα γίνει ευρέως γνωστή επιτέλους και στη χώρα μας, μιας και αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο παράδειγμα γενναιότητας και ανθρωπιάς για κάθε μεταγενέστερη γενιά Ελλήνων.
