*Του Κώστα Κωτούλα
Η Επιστημονική Φαντασία
Αν ποτέ παίζετε trivial (στις παλιές εκδόσεις, τις μόνες σωστές), είναι πιθανό να σας τύχει ερώτημα σχετικά με τον δημιουργό του cyberpunk. Ή σε σχέση με το είδος λογοτεχνίας που δημιούργησε ο William Gibson. Σας ζητούν δηλαδή ως απάντηση την άλλη πλευρά του ίδιου νομίσματος.
Ο Gibson από μικρός είχε ταλέντο στην αφήγηση. Και του άρεσε η Επιστημονική Φαντασία. Όπως λέει σήμερα «η Επιστημονική Φαντασία είναι η εθνική λογοτεχνική κουλτούρα του». Ο ίδιος αποδίδει την έναρξη της σχέσης του με την Επιστημονική Φαντασία στην εξορία του σε παιδική ηλικία, μετά το θάνατο του πατέρα του, στην πόλη καταγωγής των γονιών του στη νοτιοδυτική Βιρτζίνια. Κάπου όπου το σύγχρονο είχε φτάσει, αλλά κανείς δεν το εμπιστευόταν: μία εξορία στο παρελθόν. Διέξοδός του, για αρκετά χρόνια ακόμη, τα βιβλία και τα περιοδικά φαντασίας. Ε, πώς ήταν δυνατό να μην εξελιχθεί σε γνήσιο τέκνο της υποκουλτούρας;
Το Cyberpunk
Γύρω στα 30 του, ο Gibson κυκλοφόρησε τις πρώτες σύντομες ιστορίες του. Αυτές συμπεριλήφθηκαν αργότερα σε μία συλλογή με το γενικό τίτλο Burning Chrome. Η πλοκή κάποιων εξ αυτών εκτυλίσσεται σε αυτό που ο Gibson ονόμασε The Sprawl (στα Ελληνικά αποδόθηκε ως «Έκταση») και είναι ο Μητροπολιτικός Άξονας Βοστώνης – Ατλάντα: μία τεράστια, εξ ολοκλήρου πυκνοδομημένη αστική έκταση, η οποία περιλαμβάνει όλη σχεδόν την Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ, και πάνω στην οποία ο Gibson απλώνει τον κόσμο του: κυβερνοχώρος διαπλεκόμενος με τον υλικό κόσμο, παρίες διαπλεκόμενοι με τους κρατούντες, παράνομοι διαπλεκόμενοι με τον -όποιο- νόμο, low-techs διαπλεκόμενοι με τους κατόχους της πιο εξελιγμένης τεχνολογίας, μεμονωμένες οντότητες (φυσικές ή ψηφιακές) διαπλέκονται με πολυεθνικές μεγέθους κρατών. Κόσμος χαοτικός, κόσμος των άκρων: χωρίς μέσες καταστάσεις, χωρίς μέση τάξη, με την όποια ισορροπία του να μη στηρίζεται στη μάζα γύρω από το κέντρο βάρους, αλλά στην ισορροπία των εξαιρετικά πολωμένων αντίθετων άκρων. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά, σε μία αρκετά προσεγμένη έκδοση, η οποία περιέχει τις 8 από τις 10 αυθεντικές ιστορίες. Όμως η ελληνική έκδοση δεν κατάφερε να αποδώσει το λογοπαίγνιο του τίτλου του βιβλίου. Αντί για αυτό, προτίμησε να χρησιμοποιήσει ως γενικό τίτλο τον τίτλο μίας από τις υπόλοιπες ιστορίες, που ήταν και μάλλον πιο γνωστή. Έτσι, ονομάστηκε «Ο Μνημονικός Τζόνυ και άλλα διηγήματα». Ναι, με τον Κυανού Ρίβς. Ε, μην τα θέλουμε και όλα!
Και η Έκταση
Ωστόσο, ήδη από τα διηγήματα του Burning Chrome, είχαν τεθεί σοβαρές βάσεις για τη συνέχεια. Έτσι, ο Gibson το 1984 ξεφουρνίζει το Neuromancer (Ελληνικά «Νευρομάντης»). Και αυτός διαδραματίζεται εν μέρει στην Έκταση, όμως πλέον όλος ο πλανήτης -και οι δορυφόροι του, και ο κυβερνοχώρος είναι δομημένα στα πρότυπα των πρώτων διηγημάτων του Gibson. Το βιβλίο είναι πιθανό να εμπνεύστηκε στην αισθητική του και από την ταινία Blade Runner, η οποία είχε κυκλοφορήσει όταν ο Gibson ξεκινούσε τη συγγραφή του. Όπως και να έχει το πράγμα, ο νευρομάντης σάρωσε: όχι μόνο έχει πουλήσει πάνω από 6,5 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, αλλά κατάφερε να κερδίσει -πρώτο στα χρονικά- το Triple Crown της Επιστημονικής Φαντασίας: βραβεία Hugo, Nebula και Philip K. Dick. Ακολούθησαν δύο ακόμη μυθιστορήματα που ολοκλήρωσαν την Τριλογία της Έκτασης: τα Count Zero (άλλο ένα λογοπαίγνιο που μεταφράστηκε ως «Κόμης Μηδέν») και το Mona Liza Overdrive («Στον Αστερισμό της Μόνα Λίζα» -και μόνη η σκέψη τοης χρήσης του όρου «υπερπολλαπλασιασμός» σε τίτλο βιβλίου ήταν αρκετή για να τρελάνει κάθε εκδότη που σέβεται τον εαυτό του).
Η αφήγηση του Gibson περιλαμβάνει πολλά στοιχεία τα οποία, όταν κυκλοφόρησαν, ήταν προβλέψεις και σήμερα είναι πραγματικότητα: οι οντότητες Τεχνητής Νοημοσύνης, οι Πολυεθνικές Πληροφορικής που δημιουργούν ένα παράλληλο υπερκρατικό σύμπαν, η ιδιωτική πτήση στο διάστημα. Περιλαμβάνουν και στοιχεία τα οποία σήμερα είναι κοντινό, άμεσα προβλέψιμο μέλλον: η κίνηση στον κυβερνοχώρο, τα βιονικά εμφυτεύματα σε ανθρώπους, η υποκατάσταση ανθρώπων από μηχανές σε χαμηλού επιπέδου εργασίες και ούτω καθ’ εξής. Ωστόσο, κάπου στην αρχή του Νευρομάντη (επαναλαμβάνω: κυκλοφόρησε το 1984 και τοποθετείται στο όχι πολύ μακρινό από σήμερα μέλλον) υπάρχει μία σκηνή, η οποία δίνει αφορμή για σκέψη ως προς το πόσο έχει εξελιχθεί η τεχνολογία και πόσο έχουν υπερπολλαπλασιαστεί οι δυνατότητες των υπολογιστών. Αυτή περιλαμβάνει μια συμπλοκή συμμοριών με τον πρωταγωνιστή και την μπράβο του, με νεκρούς, πυροβολισμούς και μαχαιρώματα, με έπαθλο ένα μοντέλο RAM χωρητικότητας ΤΡΙΩΝ MEGABYTE!
Το Steampunk και η Γέφυρα
Αφού χόρτασε -και χόρτασε κι εμάς- με το cyberpunk, ο Gibson είπε να το γυρίσει στο steampunk. Μαζί με τον Bruce Sterling κυκλοφόρησαν το The Difference Engine, ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην Αγγλία του πρώτου μισού του 19ου αιώνα , σε μία εναλλακτική πραγματικότητα, στην οποία οι Άγγλοι, αντί να ζούνε σε σπηλιές και να τρέφονται με βελανίδια, όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα, είχαν αναπτύξει μια εξαιρετικά προηγμένη τεχνολογία, αν και μέσα στα αισθητικά πρότυπα της ύστερης Γεωργιανής και της πρώιμης Βικτωριανής περιόδου.
Ακολούθησε η Τριλογία της Γέφυρας, απαρτιζόμενη από τα Virtual Light, Idoru και All Tomorrow’s Parties. Σε αυτά του τα μυθιστορήματα, ο Gibson κρατά το βασικό πλαίσιο της Τριλογίας της Έκτασης, ωστόσο σε ένα λιγότερο χαοτικό ή εξωφρενικό περιβάλλον, με πιο βαθύ προβληματισμό και πιο επώδυνα ερωτήματα.
Πίσω στην Πραγματικότητα
Μαζί με την αλλαγή της χιλιετίας, άλλαξε και το στυλ του Gibson. Ίσως να έχει να κάνει με το ότι δεν έχουμε την «πολυτέλεια της σταθερότητας:» δεν έχουμε ένα σημείο -ένα παρόν- στο οποίο να μπορούμε να σταθούμε, για να φανταστούμε μία προβολή στο μέλλον. Ίσως πάλι να έχει να κάνει με το ότι το μέλλον είναι εδώ. Πάντως, ο Gibson πλέον τοποθετεί τις ιστορίες του, τα μυθιστορήματα του Blue Ant Trilogy (Pattern Recognition, Spook County και Zero History), στο σήμερα και τις προσαρμόζει στο πώς είναι ο κόσμος σήμερα. Και όχι απλώς τις τοποθετεί στο σήμερα, αλλά ξαναέγραψε το ξεκίνημα του Pattern Recognition μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, γιατί θεώρησε ένα τέτοιο γεγονός καίριας σημασίας για τη διαμόρφωση του κόσμου.
Cyberpunk, εναλλακτικά παρελθόντα και γεφύρωμα του χρόνου
Αυτό για περίπου μία δεκαετία. Ακολουθεί η κυκλοφορία του The Peripheral το 2014, με το οποίο ο Gibson επιστρέφει τους φίλους του στην Επιστημονική Φαντασία, στο Cyberpunk, στα εναλλακτικά μέλλοντα και το γεφύρωμα των χρονικών αποστάσεων. Το χάος έχει επιστρέψει. Και το έχει εντοπίσει και η Amazon, η οποία έκλεισε τα δικαιώματα για τηλεοπτική μεταφορά του Peripheral. Για να δούμε τι θα δούμε…
Μέχρι τότε όμως, περιμένουμε ακόμα περισσότερη εξωφρενική φαντασία, αφού το επόμενο μυθιστόρημα του Gibson, το Agency, διαδραματίζεται επίσης σε δύο γεφυρωμένες αλλά χρονικά απέχουσες δύο αιώνες εναλλακτικές πραγματικότητες. Στην πρώτη εξ αυτών, το 2017 η Κλίντον κέρδισε τις Προεδρικές Εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ.
Είπαμε, όχι απλώς Επιστημονική Φαντασία, αλλά Cyberpunk!
Και, αφού ξεκινήσαμε με μία πληροφορία για το Trivial, ας καταλήξουμε με μία πληροφορία για τα Social Media. Κυκλοφορεί κατά καιρούς στα μέσα η φράση «Προτού διαγνώσεις στον εαυτό σου κατάθλιψη ή χαμηλή αυτοεκτίμηση, βεβαιώσου ότι δεν περιβάλλεσαι από μαλάκες».
Η φράση είναι ένας φρικτός μπακαλιάρος, από αυτούς που ευδοκιμούν στα social media και άλλων χωρών, συνεπώς είναι ένας φρικτός εισαγόμενος μπακαλιάρος.
Χειρότερο είναι ότι η φράση αποδίδεται σε διάφορους, μεταξύ των οποίων ο και ο Gibson. Και δεν υπάρχει κάποια τεκμηριωμένη σύνδεσή του με τη φράση.
Το χειρότερο όμως όλων είναι ότι ο Gibson είναι μυθιστοριογράφος. Και αυτό «στα ξένα» λέγεται novelist. Η μετάφραση του novelist από τα ελληνικά social media είναι «ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑΣ»! Αν το δείτε (και θα το δείτε μαζί με τον μπακαλιάρο που αναφέραμε), να ξέρετε ότι ο Gibson ουδέποτε έχει κερδίσει Νόμπελ. Και μπορείτε ελεύθερα-και εκ του ασφαλούς- να κράξετε με όλη σας την ψυχή!
