*Της Μαρίας Δημητρίου
Ο Αριστοφάνης θεωρείται ο κατ’ εξοχήν τιμητής της εξουσίας στην αρχαιότητα . Με το οξυδερκές του πνεύματος του, καυτηρίαζε τα κακώς κείμενα και έβγαζε στον τάκο συμπεριφορές και ενέργειες που έρχονταν σε αντίφαση με τα χρηστά ήθη της εποχής . Αυτό που του αναγνωρίζεται, είναι ότι με τη δική του ελεγκτική παρέμβαση, βοήθησε τη νεότευκτη τότε Δημοκρατία να μην τσακιστεί στα βράχια .
Χρησιμοποιώντας τον καυστικό λόγο και φτάνοντας αρκετές φορές στην Αριστοφανική υπερβολή της βωμολοχίας, για να αντισταθμίσει τη σοβαρότητα των θεμάτων που πραγματευόταν, υπήρξε αρκετές φορές ρυθμιστής των πολιτικών πραγμάτων της εποχής.
Σε μια εποχή που η θεατρική σκηνή στην αρχαία Αθήνα, εθεωρείτο χώρος κοινωνικής μάζωξης, με σκοπό την ψυχαγωγία αλλά και την εκπαιδευτική διδασκαλία και ήταν μια παροχή που είχαν πρόσβαση και δικαίωμα όλοι οι πολίτες δωρεάν, κάτι σαν μια σημερινή διαδικτυακή πλατφόρμα που όλοι μπορούν να συμμετέχουν , έδρατε της ευκαιρίας να στηλιτεύει την υπεροψία της εξουσίας . Ήταν δε τόσο σκληρός στην κριτική του ώστε δέκα πολιτικά πρόσωπα της εποχής είχαν ζητήσει να του αφαιρεθούν τα πολιτικά του δικαιώματα, με τη “ γραφή ξενίας” η οποία ήταν μήνυση προς όποιον απολάμβανε δικαιωμάτα Αθηναίου πολίτη χωρίς να είναι στην πραγματικότητα . Πιο σκληρά από όλους, κτύπησε τον στρατηγό Κλέωνα που βρισκόταν στο δημοκρατικό στρατόπεδο και ήταν υπέρμαχος της συνέχισης του πολέμου με τους Σπαρτιάτες , ενώ ο Αριστοφάνης υποστήριζε τους αριστοκρατικούς που είχαν αντίθετη άποψη .
Από την άλλη είναι και εκείνοι που ισχυρίζονται ότι προέβαλε τις δικές του σκέψεις και απόψεις , πολλές φορές γελοιοποιώντας αυτούς που είχε βάλει στο στόχαστρο του και είναι γι αυτό που κάποιοι του καταλογίζουν ότι σε μερικές περιπτώσεις δεν ήταν και τόσο αμερόληπτος … όπως στην περίπτωση του Ευριπίδη και του Σωκράτη τον οποίον έβαζε στο ίδιο περίπτερο με τους Σοφιστές .
Εν πάση όμως περιπτώσει βρισκόταν απέναντι και σωστά ή λάθος σφυροκοπούσε αυτό που πίστευε ότι πλήττει την πόλη του . Δεν εγκολπώθηκε την εξουσία, αντίθετα ήταν αυστηρός κριτής της, και τόλμησε να τα βάλει ακόμα και με το δήμο , διακωμωδώντας τον, σε μια εποχή που ήταν πανίσχυρος , παίρνοντας ένα μεγάλο ρίσκο .
Στη δική μας εποχή τώρα , κάποιοι χρησιμοποίησαν τη σάτιρα σαν δούρειο ίππο. Με έξυπνα ευφυολογήματα και σπέκουλα, έπλεξαν το δίχτυ γύρω από πολίτες που ήσαν έτοιμοι από καιρό να πιστέψουν το απίστευτο . Αιχμαλωτίζοντας τους σε πολιτικές απόψεις όχι απαραίτητα με αντικειμενικό κριτήριο, αλλά που μάλλον εξυπηρετούσαν ίδια συμφέροντα . Μία σάτιρα που μετατράπηκε σε πλύση εγκεφάλου , σφυροκοπώντας ανελέητα την εξουσία και κατευθύνοντας τους πολίτες, υποσυνείδητα και στοχευμένα προς συγκεκριμένα κανάλια σκέψης, με σκοπό να βοηθήσει στην αναρρίχηση της κυβερνητικής κορυφής φίλα προσκείμενων δυνάμεων. Η μεταγενέστερη παραδοχή του λάθους αυτού δεν καθαγιάζει την όλη διαδικασία ούτε επαναφέρει την απολεσθείσα αξιοπιστία …Το όποιο ταλέντο διαθέτει ο καθένας, δεν πρέπει να το σπαταλά, ούτε να το ευτελίζει, αλλά να το χρησιμοποιεί σαν δώρο που του δόθηκε και έτσι να το μοιράζεται με τους άλλους, χωρίς υστεροβουλία ….
Σε μια ιδανική πολιτεία , η σάτιρα θα έπρεπε να λειτουργεί ως καθαρτήριο όλων των πολιτικών δυνάμεων και να περνάει από εξονυχιστικό έλεγχο και κριτική, τις ιδέες και συμπεριφορές όλων των πολιτικών φορέων, χωρίς να αφήνει στο απυρόβλητο επι τούτω, συγκεκριμένες ομάδες της αρεσκείας μας . Και ούτε πρέπει να ταυτίζεται με την εξουσία, γιατί τότε χάνει την αυθεντικότητα και την αντικειμενικότητα της . Αντίθετα θα πρέπει να την διακατέχει μια δυσανεξία κομματική , γιατί ο καλλιτέχνης θα πρέπει να είναι κοντά στα πολιτικά πράγματα αλλά μακριά από υπουργικά γραφεία …
