«Πουλιά να γίνετε, να βγάλετε φτερά, να τα ξαναγαπήσετε όλα» διαλαλούν στους θεατές του St. Ann’s Warehouse οι «» του Νίκου Καραθάνου που μετά από τη μεγάλη επιτυχία που σημείωσαν σε Επίδαυρο και Αθήνα, το 2016, άνοιξαν τα φτερά τους για υπερατλαντική πτήση και προσγειώθηκαν στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου παρουσιάζονται μέχρι τις 13 Μαΐου. Τα αριστοφανικά πουλιά του Έλληνα σκηνοθέτη κατάφεραν να παρασύρουν το νεοϋορκέζικο κοινό στη δική τους «Νεφελοκοκκυγία» υπενθυμίζοντας μας πως το θέατρο είναι ένας δρόμος για την ουτοπία.
«Τέτοιο διονυσιασμό που δυναμιτίζει ολόκληρο το θέατρο έχουν να δουν οι Νεοϋορκέζοι από τη δεκαετία του ‘60» γράφουν στην κεντρική κριτική που κοσμεί το εξώφυλλο της Δευτέρας (7/5) οι New York Times. «Οι “Όρνιθες” χαρίζουν εικόνες και ήχους που δεν θα βρείτε πουθενά αλλού σε αυτή την πόλη… Δεν είναι ακριβώς όμορφο, αλλά σκληρό και υπνωτιστικό, αρχέγονο και ταυτόχρονο αιθέριο. Είναι η μελωδία της γήινης ύπαρξης, με όλες τις μυστηριώδεις, ερεθιστικές υποσχέσεις να περιμένουν την εκπλήρωση και τη ματαίωση τους» σημειώνει χαρακτηριστικά ο επιδραστικός κριτικός Μπεν Μπράντλεϊ.
‘Ανθρωποι, θεοί και πουλιά μπλέκονται σε ένα παιχνίδι εικόνων κι αισθήσεων στην παράσταση που σημειώνει συνεχόμενα sold out, με το αμερικανικό κοινό να αποδέχεται με ενθουσιασμό, κατά τη διάρκεια της, το κάλεσμα των ηθοποιών- πουλιών και να τους συναντά κάτω από τη λυτρωτική βροχή της σκηνής προτείνοντας τους ονόματα για τη νέα πόλη που χτίζουν πάνω από τα σύννεφα μακριά από θεούς και ανθρώπους. Ανάμεσα στους θεατές βρέθηκαν και η Αμερικανίδα ιέρεια της αβανγκάρντ Λόρι ‘Αντερσον και ο Βρετανός ηθοποιός Τζέρεμι ‘Αιρονς ο οποίος, όπως δήλωσε στους Έλληνες δημοσιογράφους λάτρεψε την παράσταση και πρότεινε στους συντελεστές της να τη φέρουν και στο Λονδίνο.
Για τον σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή Νίκο Καραθάνο, η εμπειρία είναι πρωτόγνωρη όπως ήταν και αυτή της Επιδαύρου: «Οι θεατές δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα μας, παρ’όλα αυτά είναι πολύ γοητευτικό που μπορούμε να επικοινωνήσουμε μαζί τους. Η Αριάν Μνουσκίν έχει πει πως παίρνει ώρα να βάλει ο ηθοποιός τη μάσκα του και να βγάλει το κοινό τη δική του. Εδώ το κοινό την έχει βγάλει ήδη, όταν έρχεται» επισημαίνει. Σύμφωνα με τον ίδιο, στην παράσταση δεν έχουν γίνει πολλές αλλαγές εκτός από κάποιες στη διανομή. «Ήθελα να φέρω το δάσος της Επιδαύρου στη Ν. Υόρκη αλλά δεν γινόταν. Αυτό που φέρει η παράσταση είναι τη ψυχή των ανθρώπων της. Οι θεατές δεν μας ξέρουν, έρχονται εδώ για να δουν Έλληνες καλλιτέχνες από την κορυφή ως τα νύχια. Είμαστε γυμνοί και αθώοι στα μάτια τους, δεν έχουμε προλάβει να βρωμίσουμε από τη συνάφεια των πραγμάτων».
Οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, μέσα από τη ματιά του Νίκου Καραθάνου, έρχονται να μιλήσουν για τους «απόκληρους, για τους ανθρώπους που δεν χωρούν πουθενά, που οι άλλοι τους θεωρούν τρελούς και ονειροπόλους». «Ο καμβάς του Αριστοφάνη περιέχει ένα συντακτικό απίστευτης ποίησης. Είναι ένας Γουόλτ Ντίσνεϊ, μαζί με Ταρκόφσκι και Γούντι ‘Αλεν, περικλείει τα πάντα μέσα του. Η ελληνική σκέψη πίσω από τον Αριστοφάνη είναι πανανθρώπινη. Δεν είναι μουσειακό είδος ο Αριστοφάνης, είναι βουτηγμένος στο παρόν και η γλώσσα του είναι ένα καιρικό φαινόμενο» σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Η παράσταση σηματοδοτεί το πρώτο υπερατλαντικό ταξίδι ελληνικής θεατρικής παραγωγής της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Για να είναι κάτι διεθνές, πρέπει προηγουμένως να είναι τοπικό. Το δικό μας στοίχημα έχει να κάνει με τον επαναπροσδιορισμό του τι σημαίνει εθνικό προϊόν» τονίζει η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Ίσως να μην ήταν εύκολο να φέρουμε τον “Βυσσινόκηπο” του N. Καραθάνου στη Ν. Υόρκη, δηλαδή τη δουλειά ενός Έλληνα καλλιτέχνη πάνω στον Τσέχωφ. Η σύνδεση με τον Αριστοφάνη και το αρχαίο δράμα ίσως να είναι πιο βοηθητική. Παρ’όλα αυτά πρέπει να αποφύγουμε τη σπαζοκεφαλιά του τι πρέπει να παράξουμε για να μας δώσουν σημασία στο εξωτερικό. Εξάλλου, οι Όρνιθες δεν είναι μόνο ελληνικό θέατρο είναι καλό θέατρο, αυτή η ομάδα είναι σαρωτική πάνω στη σκηνή. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μία άλλη επικράτεια για το τι σημαίνει ελληνική παραγωγή. Αυτή είναι και η αποστολή του Ιδρύματος Ωνάση, να πυροδοτήσει πράγματα που είναι σημαντικά».
Ωστόσο χρειάστηκε να περάσουν κάποιοι μήνες μέχρι η καλλιτεχνική διευθύντρια του St. Ann’s Warehouse, Σούζαν Φέλντμαν να προσπεράσει το εμπόδιο της ακριβής παραγωγής και να πει το «ναι» προκειμένου να ενταχθεί η παράσταση στον καλλιτεχνικό προγραμματισμό του θεάτρου. «Δεν ήταν ότι δεν μπορούσα να ξεπεράσω αυτό που είδα στην Αθήνα, αλλά δεν μπορούσα να ξεχάσω με τίποτα τον ήχο των πουλιών» είχε γράψει η ίδια στην Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Η παράσταση που έρχεται να κινήσει τη σκέψη και το συναίσθημα προς τις ιδέες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ισοτιμίας και του οράματος για το οποίο πάντα αξίζει να αγωνιζόμαστε, στάθηκε η αφορμή για να πει η Σούζαν Φέλντμαν στην επίσημη πρεμιέρα πως «στις δύσκολες μέρες που διανύουμε η ανοικοδόμηση οποιουδήποτε τείχους θα ήταν εξίσου ανόητη με το τείχος που χτίζουν τα πουλιά στον ουρανό».
Η αμερικανική πρεμιέρα των «Ορνίθων» πλαισιώνεται από το τρίτο ετήσιο Onassis Festival, με τίτλο «Όρνιθες: Ένα φεστιβάλ εμπνευσμένο από τον Αριστοφάνη» που παρουσιάζει το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης και το οποίο απλώνεται σε όλη την πόλη, από τις 22 Απριλίου έως τις 8 Ιουλίου. Ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός του φεστιβάλ εξετάζει και επεκτείνει τα θέματα των «Ορνίθων», λαμβάνοντας υπόψη την τεράστια μεταφορική αξία των «φτερωτών πλασμάτων» στις τέχνες, τις επιστήμες και τη λογοτεχνία, καθώς και τα θέματα της καταπίεσης, της δημοκρατίας και της ουτοπίας που θίγει το έργο.
«Είναι μεμονωμένες οι περιπτώσεις των ελληνικών παραστάσεων που ταξιδεύουν, γι’ αυτό και μας απασχολεί να δημιουργούμε γύρω από αυτές ένα “οικοσύστημα” δράσεων. Μόνο τότε θ’ αρχίσει να γίνεται πιο ισχυρό το αποτύπωμα των ελληνικών παραγωγών που έχουν ως αφετηρία την Αθήνα» εξηγεί η Αφροδίτη Παναγιωτάκου ανακοινώνοντας την πρόθεση της οι παραγωγές της Στέγης να ταξιδέψουν στη Νότια Αμερική αλλά και να εστιάσουν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική.
